Niniejszym artykułem rozpoczynamy nową serię artykułów z cyklu „Punkt Prawny radzi… – Pacjent w systemie ochrony zdrowia i jego prawa”. Przedstawimy w nich główne prawa pacjenta i związane z nimi uprawnienia, jakie przysługują nam w ramach publicznej opieki zdrowotnej.
Osoby, które świadczą opiekę medyczną mają obowiązek dokonywania czynności medycznych zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej, z należytą starannością oraz zgodnie z zasadami etyki zawodowej. Powyższa zasada ma gwarantować pacjentowi otrzymanie świadczeń zdrowotnych na odpowiednio wysokim poziomie.
Oczywistym jest, że czynności medyczne są związane z określonym elementem ryzyka. Nie ma możliwości, aby zagwarantować pacjentowi pozytywny efekt podjętych działań czy leczenia. Zdarza się przecież, że z przyczyn niezależnych od osoby świadczącej opiekę medyczną, nie jest możliwe osiągniecie rezultatu, jakim jest wyleczenie pacjenta. Jednak zgodnie z aktualnymi regułami przeprowadzenia procesu leczenia, osoba taka ma za zadanie stworzyć pacjentowi poczucie bezpieczeństwa terapeutycznego oraz ograniczyć związane z tymi świadczeniami ryzyko.
Obowiązek udzielania świadczeń zdrowotnych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną spoczywa nie tylko na osobach wykonujących zawody medyczne, ale także na podmiocie leczniczym (szpitale, przychodnie itd.)
W sytuacji, kiedy dostęp do świadczeń zdrowotnych jest ograniczony, pacjent zawsze ma prawo do opartej na przejrzystych kryteriach procedury, która ustala kolejność dostępu pacjentów do tych świadczeń. Każdy publiczny podmiot leczniczy ma obowiązek zapewnienia bieżącej rejestracji pacjentów na podstawie zgłoszenia osobistego lub za pośrednictwem osoby trzeciej, w tym przy wykorzystaniu telefonu lub innych środków komunikacji elektronicznej. W przypadku porodu przyjęcie następuje niezwłocznie. Świadczenia powinny być udzielane pacjentom w możliwie najkrótszym terminie. Obowiązkiem podmiotu leczniczego jest przyjęcie pacjenta w ustalonym terminie.
W przypadku dostępu do świadczeń zdrowotnych rozróżniamy: dostęp do świadczeń w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej oraz dostęp świadczeń szpitalnych i specjalistycznych.
Dostęp do świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej: Zasadą jest, że w tzw. stanach nagłych, ostrych schorzeniach, zaostrzeniach schorzeń przewlekłych i nagłych zachorowaniach oraz innych stanach wymagających pilnej interwencji, świadczenie podstawowej opieki zdrowotnej powinno być udzielane w dniu zgłoszenia się pacjenta, zgodnie z harmonogramem pracy placówki medycznej. Pacjentom ze schorzeniami przewlekłymi, w zakresie porad, które są kontynuacją leczenia oraz w sytuacjach gdy potrzeba kontaktu z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej nie jest związana z uzyskaniem od niego pomocy medycznej, świadczenia podstawowej opieki zdrowotnej udzielane są w uzgodnionym terminie.
Zarejestrowanie pacjenta na dany dzień do konkretnej placówki leczniczej oznacza, że ta placówka jest zobowiązana przyjąć pacjenta. Dokonanie rejestracji jest więc wiążące, zarówno dla tej placówki, jak i dla pacjenta, więc osoby wykonujące zawody medyczne powinny dołożyć wszelkich starań, aby pacjenci zostali przyjęci. Tylko wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, które uniemożliwiają przyjęcie zarejestrowanego pacjenta, może uzasadnić zmianę terminu.
Dostęp do świadczeń specjalistycznych i do szpitalnej opieki zdrowotnej: Dostęp pacjentów do ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych oraz świadczeń szpitalnych finansowanych ze środków publicznych jest możliwy po przedstawieniu odpowiedniego skierowania. Kierując pacjenta do poradni specjalistycznej lub do szpitala, lekarz kierujący jest zobowiązany dołączyć do skierowania wyniki badań diagnostycznych i przeprowadzonych konsultacji oraz informacje o dotychczasowym leczeniu.
Kolejność dostępu do świadczeń szpitalnych i świadczeń specjalistycznych ustalana jest w oparciu o listy oczekujących. Placówka medyczna:
1) ustala kolejność udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej na podstawie zgłoszeń pacjentów;
2) informuje pacjenta o zakwalifikowaniu do danego świadczenia i terminie jego udzielenia;
3) wpisuje za zgodą pacjenta jego dane i dane ze skierowania w kolejnej pozycji prowadzonej przez siebie listy oczekujących na udzielenie świadczenia;
4) wpisuje datę i przyczynę skreślenia pacjenta z prowadzonej przez siebie listy oczekujących na udzielenie świadczenia – jeśli dochodzi do skreślenia;
5) dołącza do prowadzonej listy oczekujących oryginał skierowania przedstawiony przez pacjenta, w przypadku świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych na podstawie skierowania. Pacjent jest zobowiązany dostarczyć oryginał skierowania, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia dokonania wpisu na listę oczekujących, pod rygorem skreślenia z listy oczekujących.
Placówka medyczna, która prowadzi listy oczekujących na świadczenia powinna zapewnić poszanowanie zasady sprawiedliwego, równego, niedyskryminującego i przejrzystego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, zgodnie z „kryteriami medycznymi (np. stan zdrowia, rokowanie co do dalszego przebiegu choroby, zagrożenie wystąpienia niepełnosprawności itd.).
Na podstawie takich kryteriów, placówka medyczna klasyfikuje pacjentów do następujących kategorii:
1) „przypadek pilny” – jeżeli istnieje konieczność pilnego udzielania świadczenia ze względu na postęp choroby i możliwość szybkiego pogorszenia stanu zdrowia lub znaczącego zmniejszenia szans na powrót do zdrowia;
2) „przypadek stabilny” – w sytuacjach innych niż stan nagły i przypadek, o którym mowa w pkt 1.
Zasadą jest, że klasyfikacji pacjentów jako pilnych przypadków dokonuje lekarz wystawiający skierowanie. Lekarz w szpitalu potwierdza (albo nie) pilną kategorię, a jeżeli pacjent nie ma odpowiedniej klasyfikacji, dokonuje jej. W przypadku świadczeń specjalistycznych, uwzględnia się pilną kategorię medyczną, wskazaną na skierowaniu, jeżeli została określona. „Przypadek pilny” umieszcza się na liście oczekujących przed pacjentami określonymi jak „przypadek stabilny”.
Od powyższych zasad istnieją wyjątki i dotyczą one np. pacjentów objętych diagnostyką onkologiczną.
Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.
W przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych związanych z porodem.
Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielania świadczeń zdrowotnych, jeżeli potrzebuje ich ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. W przypadku porodu pacjentka ma prawo do uzyskania świadczeń zdrowotnych z tym związanych, gdy potrzeba podjęcia działań pojawia się nagle. Istnieje zatem bezwzględny nakaz udzielenia pacjentowi lub pacjentce świadczeń zdrowotnych, jeżeli zaistniała nagła sytuacja wymagająca natychmiastowej pomocy medycznej ze względu na stan zagrażający życiu lub zdrowiu.
